حق تقدم خرید سهام در بورس ایران چیست و چرا مهم است؟

وقتی یک شرکت بخواهد نقدینگی بیشتری به دست آورد، باید سهام خود را در بورس عرضه کند. اما شرکت باید ابتدا از سهامداران فعلی خود بپرسد که آیا می‌خواهند سهام بیشتری بخرند یا خیر؟ حق تقدم خرید سهام در بورس ایران به همین معنا است. شرکت این کار را با ایجاد اوراق قرضه خاصی به نام حق تقدم انجام می‌دهد. تعداد این اوراق حق تقدم بستگی به این دارد که هر سهامدار چه مقدار از سهام شرکت را در اختیار دارد و شرکت به چه میزان پول بیشتر نیاز دارد.

پیش از شروع،اگر با بازار بورس آشنا نیستید ، می توانید به مقاله بورس چیست مراجعه کنید.

حق تقدم خرید سهام چیست؟

حق تقدم خرید سهام امتیازی است که به سهامداران موجود یک شرکت داده می‌شود. این امتیاز به آن‌ها اجازه می‌دهد تا سهام اضافی شرکت را قبل از عرضه آن به عموم مردم خریداری کنند. این حق به عنوان سپر محافظتی در برابر کاهش مالکیت عمل می‌کند. زیرا ابتدا به سهامداران موجود فرصت می‌دهد تا مالکیت خود را در شرکت بالا ببرند.

حق تقدم اغلب زمانی اعمال می‌شود که یک شرکت بخواهد سهام جدیدی را برای جذب سرمایه اضافی و تامین مالی پروژه‌های خود ارائه کند. این حق به سهامداران موجود اجازه می‌دهد تا در رشد شرکت و سودآوری آینده آن سهیم باشند و در عین حال، درصد مالکیت خود را حفظ کنند.

این حق تقدم معمولا به نسبت مالکیت فعلی سهامداران در شرکت به آن‌ها اعطا می‌شود. به عنوان مثال، اگر سهامدار 10 درصد از سهام شرکت را در اختیار داشته باشد، حق دارد به میزان 10 درصد از سهام تازه منتشر شده را خریداری کند. درمجموع، حق تقدم خرید سهام در بورس مکانیسم ارزشمندی است که از حقوق و منافع سهامداران فعلی حمایت می‌کند.

نحوه و فرمول محاسبه حق تقدم خرید سهام

حق تقدم یک اصل اساسی در امور مالی شرکت‌ها است و روش محاسبه نسبتا ساده‌ای دارد. این روش شامل تعیین تعداد سهام اضافی منتشر شده، تقسیم آن بر تعداد کل سهام موجود و سپس ضرب آن کسر در درصد مالکیت فعلی هر سهامدار است. رقم به دست آمده نشان‌دهنده تعداد سهام اضافی است که هر سهامدار حق خرید آن را دارد.

به شما پیشنهاد می کنیم حتما سری به مقاله کارمزد کار گزاری بورس چقدر است بزنید.

برای بهتر روشن شدن موضوع، اجازه دهید یک سناریوی فرضی را در نظر بگیریم. شرکت XYZ تصمیم به انتشار 10 هزار سهام جدید گرفته است. این شرکت در حال حاضر 100 هزار سهم موجود دارد و سهامداری به نام رضا، دارای 10 هزار سهم (10 درصد از سهام کل شرکت) است.

برای محاسبه حق تقدم خرید سهام رضا، تعداد سهام جدید (10 هزار) را بر کل سهام موجود (100 هزار) تقسیم می‌کنیم که به کسری 0.1 می‌رسیم. سپس این کسر را در درصد مالکیت رضا (10 درصد) ضرب می‌کنیم و حق خرید 1000 سهم اضافی (0.1 × 10 هزار) را به دست می‌آوریم. رضا اکنون این اختیار را دارد تا از حق تقدم خود با خرید 1000 سهم اضافی قبل از عرضه سهام به سایر خریداران بالقوه استفاده کند.

دامنه نوسان حق تقدم خرید سهام

دامنه نوسان حق تقدم در خرید سهام به میزان بالا و پایین شدن سهام یک شرکت در طول خرید یا فروش سهام حق تقدم جدید اشاره دارد. دامنه نوسانات حق تقدم توسط سازمان بورس تعیین می‌شود. این محدوده برای ایجاد تعادل بین حفاظت از منافع سهامداران موجود و اجازه دادن به شرکت برای افزایش سرمایه ضروری است.

دامنه نوسان حق تقدم خرید سهام در بورس در مقایسه با قیمت روز قبل، می‌تواند تا مثبت و منفی 10 درصد باشد. بنابراین، اگر قیمت دیروز سهام 10 هزار تومان بوده است، قیمت امروز آن می‌تواند تا 11 هزار تومان بالا برود یا به 9 هزار تومان سقوط کند.

از طرفی شرکت‌های فرابورس دامنه نوسان کمتری دارند. آن‌ها فقط می‌توانند به میزان مثبت و منفی 5 درصد در نوسان باشند. بنابراین، اگر قیمت دیروز سهام فرابورس 10 هزار تومان بوده باشد، در روز بعد می‌تواند تا 10 هزار و 500 تومان بالا برود یا به 9 هزار و 500 تومان کاهش یابد.

اگر دامنه نوسانات خیلی زیاد باشد، سهامداران ممکن است فرصت کافی برای حفظ یا فروش آن نداشته باشند. از سوی دیگر، اگر خیلی کم باشد، سهامداران ممکن است با بی‌خیالی و از دست دادن کنترل خود بر سهام مواجه شوند.

روش‌های استفاده از حق تقدم خرید سهام

تا اینجا دانستیم که حق تقدم چیست و به چه شکل محاسبه می‌شود. اما اگر این حق تقدم در خرید سهام به ما تعلق گرفت، با آن چه کار کنیم؟ خوشبختانه سهامداران راه‌های مختلفی برای استفاده از حق تقدم خرید سهام در بورس دارند که در ادامه، به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم.

1. تبدیل حق تقدم به سهام

روش اول به خرید سهام و درواقع چگونگی تبدیل حق تقدم به سهام اشاره دارد. اگر حق تقدم در خرید سهام دارید، می‌توانید ارزش ریالی هر سهم را تا یک مهلت مشخص به حساب شرکت مربوطه واریز کنید. هر سهم شرکت، صد تومان یا هزار ریال ارزش دارد.

پس از آن باید منتظر بمانید تا شرکت، کارهای قانونی مربوطه را انجام دهد. تغییر حق تقدم به سهام، زمان زیادی (شاید حتی ماه‌ها) طول می‌کشد. اما درنهایت به اتمام می‌رسد و شرکت افزایش سرمایه خود را در سایت کدال اعلام خواهد کرد. اگر حق تقدم خرید سهام دارید، می‌توانید با مراجعه به پورتال یکپارچه ذینفعان، آن‌ها را به سهام عادی تبدیل کنید.

2. فروش حق تقدم

معاملات حق تقدم در بازار تا 60 روز ادامه دارد. اما در صورت درخواست شرکت و موافقت سازمان بورس می‌توان آن را تمدید کرد. در این مدت سهامدارانی که حق تقدم دارند، می‌توانند نسبت به فروش آن اقدام کنند. همچنین هیچ‌گونه محدودیتی برای انجام چند باره آن وجود ندارد. درواقع سهامداران می‌توانند هر چند بار که بخواهند حق تقدم خود را خرید و فروش نمایند.

دامنه نوسان حق تقدم خرید سهام می‌تواند بالا و پایین شود و برای شرکت‌های بورسی به دو برابر سهام شرکت برسد. اما این دامنه برای شرکت‌های فرابورسی به مانند سهام شرکت خواهد بود.

3. عدم تبدیل یا فروش حق تقدم

اما اگر شخص دارای حق تقدم در خرید سهام به آن اهمیت ندهد و در مدت زمان معین، آن را نفروشد یا پول آن را واریز نکند، چه اتفاقی می‌افتد؟ پس از مدتی معامله نماد حق تقدم متوقف می‌شود و از سبد دارایی همه اشخاص دارای حق خارج می‌شود. شرکت بررسی می‌کند که چند نفر پول سهام را واریز نکرده‌اند و این حقوق را در مرحله‌ای به نام «پذیره‌نویسی عمومی» می‌فروشد.

همچنین بخوانید با 200 میلیون تومان چطوری سرمایه گذاری کنیم؟

پس از کسر هزینه‌ها و کارمزدها توسط شرکت، پول حاصل از فروش به سهامدارانی داده می‌شود که از حق تقدم خرید سهام خود استفاده نکرده‌اند. درنهایت، اطلاعات بیشتر درباره این خرید و فروش را می‌توانید در وب‌سایت کدال بیابید. کافی است وارد پورتال شوید و به دنبال اطلاعیه‌های تازه بگردید. در پایان، هرگونه سوال خود را حتما با واحد امور سهام شرکت مربوطه مطرح کنید.

اهمیت حق تقدم خرید سهام در بورس چیست؟

اول و مهم‌تر از همه، حق تقدم برای خرید سهام در بورس از منافع سهامداران فعلی محافظت می‌کند. سهامداران با داشتن اختیار در خرید سهام اضافی می‌توانند درصد مالکیت خود را در شرکت حفظ کنند و از رقیق شدن آن جلوگیری کنند.

رقیق شدن سهام زمانی اتفاق می‌افتد که سهام جدید ابتدا برای سرمایه‌گذاران خارج از شرکت و بدون دادن فرصت مشارکت به سهامداران موجود صادر شود. این امر می‌تواند منجر به کاهش قدرت رای و مزایای اقتصادی برای سهامداران فعلی شود، زیرا نسبت مالکیت آن‌ها در سهام به طور خودکار کاهش می‌یابد.

حق تقدم خرید سهام در بورس برای حفظ یک فرآیند افزایش سرمایه عادلانه و شفاف نیز لازم است. درواقع، با دادن حق خرید سهام جدید به سهامداران فعلی، می‌توان از برخورد عادلانه و یکسان با سرمایه‌گذاران بالقوه اطمینان حاصل کرد. این اصل برابری به حفظ یکپارچگی بازار سرمایه و جلوگیری از تضاد منافع می‌انجامد.

ضمنا اصطلاحی به نام تقدم در هسته سیستم وجود دارد که گاهی با حق تقدم در خرید سهام بورس اشتباه گرفته می‌شود. اما این اصطلاح هیچ ارتباطی با بحث حق تقدم در بورس ندارد و به تقسیم کار بین هسته‌های پردازنده‌های کامپیوتر مربوط است.

مزایا و معایب حق تقدم خرید سهام برای شرکت‌ها

مزیت اصلی حق تقدم برای اکثر شرکت‌ها این است که در هزینه آن‌ها صرفه‌جویی می‌کند. زیرا زمانی که شرکت‌ها می‌خواهند سهام جدیدی را به عموم مردم عرضه کنند، باید برای پذیره‌نویسی مراجعه کنند و این یک فرآیند پرهزینه است. بنابراین فروش سهام به سهامداران فعلی برای یک شرکت بسیار ارزان‌تر از فروش آن به عموم مردم خواهد بود.

اما برخی از شرکت‌ها هم دوست دارند که حق تقدم را کنار بگذارند. زیرا جمع‌آوری نقدینگی برای آن‌ها را زمان‌بر می‌کند. برخی شرکت‌ها نیز خواهان حذف حق تقدم هستند؛ زیرا برخی تعارضات حقوقی نسبت به سهامداران اقلیت را در پی دارد.

جمع‌بندی

برای اطلاعات و منابع بیشتر در رابطه با حق تقدم خرید سهام در بورس ایران می توانید به وبسایت های learning.emofid.com و thebalancemoney.com مراجعه کنید.

حق تقدم خرید سهام در بورس ایران یک اقدام حفاظتی ضروری برای سهامداران است که از درصد مالکیت آن‌ها محافظت می‌کند. این حق به سهامداران فعلی این فرصت را می‌دهد تا سهام اضافی شرکت را قبل از عرضه به عموم مردم خریداری کنند. با اعمال حق تقدم، سهامداران قادر به حفظ منافع مالی و حفظ کنترل خود بر فرآیندهای تصمیم‌گیری در یک شرکت هستند.